J. Christopher McGinnis, Ph.D., BCBA-D, Director, Behavioral Health Clinic, Boys Town South Florida
Byen dòmi se bagay nou pa pran o serye anpil fwa. Lè nou byen dòmi nou pa panse a sa twòp. Lè nou pa byen dòmi, majorite nan nou plenyen sa, men apre swa nou pa eseye gade pou ki sa oubyen nou pa konn kopman pou nou adrese pwoblèm nan. Nou annik swete n dòmi pi byen nan pwochenn fwa n al dòmi. Jan dòmi enpòtan pou nou, dòmi pi enpòtan toujou pou pitit nou. Lè limoen byen dòmi sa fè aktivite yo mache pi byen. Jounen yo pase pi byen. Yo aprann pi fasil. Yo pran egzamen pi byen. Yo fè zanmi pi fasil e pou pi lontan. Malgre sa gen anpil prèv ki montre timoun nou yo pa byen dòmi. Dapre rezilta kèk sondaj, gen plis pase de tyè paran ki enkyete konsènan jan pitit yo dumb, epi prèske mwatye nan gwoup paran sa a fè konnen pitit yo gen pwoblèm dòmi omwen 3 fwa pa semenn anvan pitit yo rive nan laj 4 an. Nou konnen
tou majorite timoun piti pa dòmi ase, yo dòmi apeprè 2 èdtan an mwens valè tan yo ta dwe dòmi chak swa. Anpil fwa se afè lekòl yo oubyen activate sosyal yo ki lakòz yo pa dòmi ase.
Alò, ki pwoblèm ki gen nan sa? Men pou ki rezon sa enpòtan pou yon moon byen dòmi: Dapre etid ki fèt, lè timoun pa byen dòmi sa lakòz yo gen pwoblèm konpòtman, pwoblèm ak tanperaman yo, pwoblèm aprann, difikilte pou yo sonje, epi difikilte pou yo boule ak fanmi an. Sa menm lakòz yo pran twòp paw epi sa fè yo sanble yo soufri maladi timoun ki pa kab pòte atansyon pou two lontan, sa yo rele ann angle ADHD. Ki sa nou dwe fè pou sa? Nou remake moun dòmi mal pou plizyè rezon, men kèk ladan yo:
• “Mwen pa t konnen li te bezwen dòmi pou tout tan sa a!” Kòm nan kilti pa nou, afè dòmi an se pa yon bagay yo bay gran enpòtans, moon pa fin konn egzakteman ki valè tan yo ta dwe fè timoun dòmi nan diferan laj. Timoun 3 an w lan bezwen apeprè 12 è d tan dòmi (plis yon ti kabicha lajounen pandan 90 minit kon sa), timoun 5 an bezwen apeprè 11 èdtan dòmi, timoun 9 an bezwen apeprè 10 ètn dòmi, epi timoun 14 an between apeprè 9 èdtan dòmi.
• “Nou rantre lakay si tèlman ta – nou pa gen ase tan nan jounen an!” Si se sa ou di, fanmi ou gen twòp bagay l ap regle, fò n elimine kèk aktivite. Menm si se aktivite ki enpòtan tankou, aktivite espòtif, karate, dans, ekout, epi repetisyon koral leswa, tout aktivite sa yo egziste paske n ap viv nan yon sosyete ki pa bay dòmi enpòtans epi moun ki planifye aktivite sa yo pa konnen ki valè tan timoun dwe dòmi. Bondye fè, plis timoun nou yo ap grandi, yo bezwen mwens dòmi; ki fè yo vin gen plis tan pou yo fè lòt aktivite. Epi tou pa bliye rezève yon tan apa chak jou pou nou mennen kèk aktivite an fanmi.
• “Pou timoun yo al dòmi se tout yon pwoblèm!” Lè nou trete konpòtman timoun ki pa vle al dòmi leswa, sa pote bon rezilta situ pou timoun ki pi piti. Dabitid nou remake bon rezilta apre de ou twa sware. Si pitit ou pè fènwa, nou trete sa an premye, epi dabitid sa pran sèlman yon sware oubyen de sware pou l rezoud.
• “Li toujou ap plenyen li pa kab sispann reflechi leswa.” Sa se yon pwoblèm pa ka dòmi ki gen plizyè rezon ki lakòz li tankou gade televizyon oubyen voye SMS twò ta, bwè bagay ki gen kafeyin ladan twò ta, fè egzèsis twò ta, pran yon beny cho oubyen yon douch twò pre lè dòmi. Lè w fè kèk chanjman nan aktivite sa yo oubyen lè ou montre timoun kouman pou yo kalme yo anvan y al dòmi, sa konn rezoud pwoblèm nan.
• “Li dòmi ase men malgre sa li toujou kagou lajounen.” Si se vre pitit ou dòmi ase, ou kab oblije al fè yo fè yon egzamen konplè pou li kay doktè. Ou kab menm oblije fè l fè nuit lopital pou yo kab tcheke lè l demi si dòmi an fè travay li dwe fè a. Ou pa janm konnen, se kapab 3 èdtan li fè ap jwe jwèt videyo nan fènwa anvan l al dòmi epi l pa di w anyen sou sa tou.
Byen dòmi sitèlman enpòtan ki fè rezoud pwoblèm dòmi se you nan premye bagay ou kab fè pou w pote solisyon. Pou nou, lepli souvan sanble pa gen moun ki dòmi ase. E poutèt sosyete nou an pa bay dòmi anpil valè, oubyen sosyete a wè dòmi kòm youn nan bagay ki lakòz pwoblèm limoen geyen nan piti, nou gen tandans al chèche lòt rezon ak lòt solisyon, sa anpeche nou wè vrè rezon an. Meen menm, mwen renmen senplifye bagay yo. Lè yon moun fè fas a yon pwoblèm konplike, li dwe senplifye bagay yo. Fè sa ki fondamantal yo an premye. Byen dòmi se youn nan bagay ki fondamantal yo. Si ou menm oubyen pitit ou ap fè fas ak kèk difikilte nan lavi a, atake pwoblèm sa a anvan. Si w pa rive met kontwòl sou sitiyasyon an, al chèche moun ki kab ede w. Gen moun ki la pou ede w.
Dr. Christopher McGinnis se direktè Boys Town South Florida’s Behavioral Health Clinic ki West Palm Beach, Florida. Li se yon sikològ lisansye, yon konpòtmantalis sètifye, e yon manm fondatè Society of Behavioral Sleep Medicine. Moon kapab kontakte li nan imel sa a: chris.mcginnis@boystown.org.