Doktè Donna McCrea Godfrey, Ph.D.

Mwen ta byen renmen ba w yon repons majik sou kouman pou w ede pitit ou ki gen chagren. Malerezman, pa gen preskripsyon pou sa. Pa gen règleman. Pa gen poud majik nan istwa sa a.

Koze sa a difisil. Nou pa kab pwoteje pitit nou devan yon koze ki inevitab, se pa yon bon nouvèl. Nou kapab pwoteje yo pandan peryòd tranzisyon sa a, sa se yon bon nouvèl.

Ofiramezi, nou aprann jan timoun reyaji lè yo gen moun mouri, sa depann de laj yo epi sa depann de nan ki pwen yo ye nan devlopman yo. Paregzanp, timoun ki pi piti gen dwa pa fin konprann sa lanmò ye, yo konnen gen yon bagay ki chanje. Timoun ki pi gran konprann sa lanmò ye epi yo konprann ki efè sa pral fè sou lavi pa yo.

Malgre jan gen anpil malkonprann sou kesyon sa a, chagren lakay yon timoun piti egziste tout bon. An reyalite, dapre rechèch ki fèt, timoun piti non sèlman gen lapenn lè yo gen moun mouri yo soufri plis pase granmoun. Modèl yo sèvi pou etidye gwo chòk moun sibi montre, pou timoun piti, lanmò se tankou yon evènman apa, ki make yo lè sa rive yo. Granmoun fè dèy yo nòmalman, timoun fè dèy tanzantan oubyen yon sèl kou a yon lè kon sa. Se yon bagay ki komen tou pou timoun reviv lapenn yo nan chak faz devlopman yo. Pandan yon sèten tan, refleksyon timoun yo vin pi lojik epi pi klè. Yo vin pi konprann kesyon lanmò a. Poutèt sa, yo oblije reviv lapenn yo, plizyè fwa. Gen de fwa, sa kab sanble timoun nan pa nan lapenn pou moun ki mouri a. Sa pa vle di yo pa nan lapenn.

Anpil moun panse timoun pa gen kapasite mantal ak kapasite emosyonèl pou yo reyaji lè gen yon lanmò. Poutèt sa, moun pa okipe timoun lè gen lanmò. Moun ki pre yo gen dwa pa remake si yo nan lapenn. Malgre sa, timoun yo la ap jere santiman yo nan kè yo.

Anpil fwa timoun yo viktim an silans, pandan granmoun ki gen bon entansyon fè timoun yo “ret lwen” tout konvèsasyon ki gen rapò ak lanmò, pou pwoteje timoun yo. Efò granmoun ap fè pou pwoteje timoun lè gen ka lanmò kon sa, anpil fwa sa anpeche timoun nan esprime jan l santi l, sa fè timoun yo pe bouch yo nèt. Sa fè timoun yo pa janm gen chans pou yo di sa yo panse. Sa fè yo kenbe lapenn yo pou kont yo.

Malgre tout timoun pa montre si yo gen chagren tousuit, ou kab remake kèk siyal, ki montre yo gen poblèm epi yo bezwen moun ede yo. Ou kab remake chanjman nan konpòtman timoun nan; chanjman nan jan l pale, chanjman nan kò li ak chanjman emosyonèl. Men kèk nan siyal yo:

• Yo pa pale de moun yo genyen ki mouri a oswa moun yo pèdi a

• Yo fè konnen yo pè, oubyen yo santi yo pral malad oubyen yo pral mouri

• Yo reyaji twò vit parapò a kèk sitiyasyon

• Yo pa parèt figi yo twòp pou moun pa wè yo

• Yo izole tèt yo

Ki sa moun k ap okipe timoun kab fè?

Sa kab on jan konplike pou ede timoun kontwole emosyon yo lè yo gen yon moun ki mouri. Timoun bezwen bon jan sipò nan plizyè nivo, pandan y ap aprann kouman pou yo viv nan nouvo sitiyasyon yo ye a. Dapre rechèch ki fèt,lè moun k ap okipe timoun aji ak kè sansib “se sa ki sèvi kòm ankourajman pou pwoteje timoun yo pou devlopman emosyonèl yo” (Caiozzo, Yule, & Grych, 2018. P.15). Met sou sa, lè moun k ap okipe timoun aji ak timoun nan yon fason pou ede li, sa fè timoun nan “rekonèt emosyon li, sa fè l asepte sa k pase a, epi sa fè l konprann”. Finalman sa ede l kontwole emosyon li. Se sa ki kle nan ede yon moun fè fas ak estrès epi jere estrès apre yon sèten tan. Pou timoun sa gen konsekans dirèk sou jan yo konprann sa k ap pase devan yo sou latè a. Kon sa, yo kòm antrene timoun nan, sou plan emosyonèl, epi yo montre l kouman pou l aji lè gen ka kritik epi lè gen ka ki prezante yon konfli.

Se sa ki kreye yon baz pou fason timoun nan konprann lavi a. Ofiramezi y ap devlope, y ap eseye balanse pozisyon pa yo sou tè a. Lè w ajoute lapenn sou tout sa k ap pase yo, sa kab yon jan difisil pou timoun asepte. Kon sa, yo bezwen tan pou yo analize sa yo santi epi yo bezwen tan pou yo konprann sa yo santi. Yo pa bezwen moun met presyon sou yo pou yo “fè fas ak poblèm nan” oubyen pou yo “fini ak sa.” Sa k pi enpòtan an se pou yo konnen yo gen yon moun yo kab pale avè l pou pataje sa yo santi san moun nan pa jije yo. Men, fò yo konnen tou se pa yon pwoblèm pou yo kite emosyon yo parèt.

Ankouraje pitit ou di w kouman yo santi yo. Fè yo konnen kouman ou santi w tou. Onèt avè yo epi pale klè avè yo, san w pa chaje tèt yo twòp. Sa fè timoun nan santi tout bagay nan plas yo epi sa fè yo santi yo pa pou kont yo nan lapenn yo. Se bon okazyon pou wou tou pou trase egzanp bon jan ladrès pou jere sitiyasyon konsa pou pitit ou.

¡Paran ak moun ki responsab timoun, pale de sa! Pale ak pwofesyonèl sou kesyon sa yo. Pale onètman ak doktè epi ak terapis konsènan jan pou w jere fason pou n jwenn gerizon. Ou pa bezwen pè sèvi ak tout moun ki nan antouraj ou. Pale ak moun nan fanmi an epi pale ak zanmi ki deja fè esperyans sa a. Pou fini, sa ki pi enpòtan an, ba yo sipò epi renmen yo. Fè tout sa ou kapab pou rasire yo ou renmen yo. Pafwa, yon senp akolad se sa sèlman yo bezwen. Mete tèt ou a dispozisyon yo. Se pa tout lè ou oblije pale epi anpil fwa sa pi bon si w pa di anyen.

Nou swete w fè mye. 

Dr. Donna McCrea Godfrey Ekri atik sa a Li se yon Konsiltan, yon Entèvenan/yon Fasilitatè & yon Edikatè Li espesyalize nan sijè ki gen rapò ak konfli/kriz, jesyon, viktim, epi fason pou siviv Li gen yon doktora nan Analiz Konfli ak Rezolisyon konfli ak yon espesyalizasyon nan Konsèy Reyabilitasyon Telefòn: (954) 816-5304 Imel: drdonnamccreagodfrey@gmail.com Enstagram: drdonnamccreagodfrey Fesbouk: @DrDonnaMcCreaGodfrey

Referans

Caiozzo, C. N., Yule, K., & Grych, J. (2018). Konpòtman moun k ap okipe timoun ki asosye ak kontwòl emosyon lakay timoun frajil ki nan klas pre-eskolè. Journal of Family Psychology, 32, 565–574. https://doi.org/10.1037/fam00 00425 Rudenstine, S., Espinosa, A., McGee, A. B., & Routhier, E. (2019). Esperyans negatif timoun, boulvès granmoun, epi wòl kontwòl emosyon. Traumatology, 25(2), 124.