Men otè atik sa a: Vanessa Thomas, M.Ed (Therapist at Gerena & Associates)

Pandemi se yon evènman ki regretan ki rive plizyè fwa nan listwa. Anpil nan nou kab sonje H1N1 ki te pase an 2009 la oswa sa yo te rele pandemi “swine flu” a, dapre CDC se yon pandemi ki te atake apeprè 60.8 milyon moun toupatou sou latè a. Apeprè 11 an pita, nou tonbe nan yon lòt pandemi ankòCovid-19 oswa Kowonaviris. Lè w reflechi sou sa, sa pa enposib pou n vin fè fas ak yon lòt pandemi ankò nan lavi nou. Nan ka sa a, gen kèk bagay nou kab aprann nan pandemi ki deja pase yo epi gen kèk bagay nou kab fè pou n kab pa pèdi tèt nou lè nou fè fas ak move moman kon sa.

Pandan yon pandemi, nou kab pale de sa nou tout santi nou pè. Nou pè pou n pa malad epi nou pè pou moun ki pwòch nou pa pran maladi a. Pou anpil nan nou, trape viris la se pa sa sèlman ki ban nou enkyetid. Gen kesyon pèdi djòb la tou. Pandan m ap ekri atik sa a la, sou chak 5 Ameriken gen youn ki pèdi djòb li oswa ki pèdi nan lè travay li akòz Covid-19 la. Se plis fanmi ki fè mwens kòb nan travay yo (sa k ap fè mwens pase $50.000 pa ane) se yo sitiyasyon sa a frape plis. Sa ki enkyete kèk lòt moun se lefèt yo pa konnen sa k pral pase ak plan yo te fè swa y ap anile plan sa yo swa y ap ranvwaye plan sa yo, tankou plan vakans, aktivite espòtif, oswa lòt aktivite yo te entèdi pandan egzijans “distans sosyal” la. Sa k pi enpòtan an, anpil moun vin pè pou yo pa gen ase resous pou pèmèt yo siviv move tan sa a, nan ka kote yo mande pou pesonn pa pran lari – kote nou wè gen rate podui premye nesesite- tankou papye ijyenik. Majorite nan nou, vin ap enkyete nou sou sa k pral pase pi devan epi sou tout sa nou pa konnen ki pral pase apre yon gwo kriz tankou sa a.

Ki sa enkyetid ye?

Kòm esplikasyon, enkyetid se lè “tèt ou chaje oswa ou mal alèz; se lè w kite difikilte oswa poblèm domine ou.” Nou kab pa di oswa nou kab pa kwè nou enkyete, men sa kab manifeste tèt li yon jan ki kache. Paregzanp, ou kab remake enkyetid ou nan ka sa yo:

• Lè w vin akaryat plis pase dabitid.

• Lè w pase raj ou sou moun ki nan menm kay avè w. Ou kab prezante yon bèl figi nan travay ou ki montre ou brav epi tout bagay nòmal. Pandanstan, tout bèl figi kaba lè w nan kay la, epi moun ki ret nan kay la avè w wè jan w ye toutbon. Yo wè reyalite a epi yo wè sa ki ba w tèt chaje.

• Lè w kriye “sanzatann.” • Ou panike; ou santi kè w ap bat vit, lestomak ou sere, w ap swe, plizyè lide pase nan tèt ou.

• Ou gen difikilte pou dòmi pran w oswa pou w kenbe dòmi a san w pa t gen poblèm sa a anvan.

• W ap reflechi (w ap panse a menm bagay la pandan lontan).

• W ap tcheke nouvèl tout tan.

Ki sa ou kapab fè?

Premyèman, ou kab admèt ou gen santiman sa yo. Sa vle di ou bay tèt ou pèmisyon pou w kite yo soti! Ou mèt kriye si w bezwen kriye! Pèmèt tèt ou reflechi sou tou jan sa te ka pi mal pase jan l ye a. Di tèt ou, di yon zanmi, oswa yon fanmi jan w santi w move, jan ou tris, jan w fache, jan tèt ou bouye, jan w pè, jan w enkyete, oswa jan w santi tout sa ou mansyone la yo. Apre sa, eseye sa yo:

• Panse a sa w ta kab fè pou yon zanmi k ap pase yon move moman. Ou ta kab fè yon bagay ki fè yo ri oubyen yon bagay ki fè yo wete lide yo sou sa k ap trakase lide yo kounye a, menm si se pa pou lontan. Se egzakteman sa ou kapab fè pou tèt pa ou tou.

• Eseye gade yon fim. Petèt ou kab gade yon ansyen fim ou renmen oubyen yon fim ki enteresan oubyen youn “ki fè kè moun kontan”, tankou yon fim komik, yon istwa damou, oubyen yon fim ki gen anpil aksyon. Kèlkeswa sa ou chwazi a, evite fim syansfiksyon ki baze sou detui lemonn epi sou lafendimonn!

• Fè yon kanpe sou medya sosyal yo ak kanal ki bay nouvèl yo. Malgre sa bon pou w enfòme tèt ou, lè se move nouvèl w ap koute tout tan sa ap aji sou sante mantal ou. Met sou sa, anpil fwa, medya yo mete aksan sou sa ki negatif epi yo pase sou sa ki pozitif.

• Etenn televizyon an epi jwe mizik ou pi renmen yo.

• Al li yon bon liv- petèt ou kab li liv ki chita sou ti tab nan kizin ou an k ap ranmase pousyè depi kèk mwa a.

• Si sa posib, al pase kèk bon moman ak fanmi pwòch ou. Lè gen pandemi, ou kab pa gen kontak fasil ak anpil moun, men gras ak teknoloji ki la jodi a, ou pa pi izole pase sa. Fè tout sa ou kapab pou w konekte ak lòt moun, sèvi ak bagay tankou Facetime, Marco Polo, Skype, oubyen Zoom.

• Si pa gen danje nan sa, soti al pran yon ti van fre. Konbyen nan nou ki pase sèt a uit èdtan pa jou chita dèyè yon biwo epi ap gade yon ekran konpitè chak jou? Rajeni tèt ou, al pase yon ti moman nan lanati epi eseye fè kèk aktivite ki senp.

• Pa bliye, ou pa ka kontwole tou bagay. Se pa tout lè ou kab chanje sa k ap pase ozalantou w, men ou kapab kontwole jan ou reyaji a sa k ap pase a. Tankou defen ekriven sa a Dr. Leo Buscaglia ki te konn fè diskou pou ankouraje moun tou te di “Enkyetid pa janm fè demen pèdi chagren li, enkyetid sèlman wete lajwa nan jounen jodi a.”